Historia jednego kamienia, czyli jak 7 czerwca 1925 roku rozpoczęła się nowa era leczenia nowotworów!
Dokładnie dziewięćdziesiąt dziewięć lat temu, 7 czerwca 1925 roku, w Warszawie przy ulicy Wawelskiej oficjalnie rozpoczęła się budowa Instytutu Radowego. Na uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego i kamienia węgielnego przyjechała z Paryża jego inicjatorka, współtwórczyni i patronka Maria Skłodowska-Curie. O randze tego wydarzenia świadczył udział Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego, Premiera, Marszałków, władz stolicy, a także licznych przedstawicieli świata nauki, polityki i kultury oraz tłumnie zebranych mieszkańców Warszawy.
Przyjazd Marii Skłodowskiej-Curie do kraju budził ogromne zainteresowanie. Delegacje i tłumy warszawiaków witały uczoną na dworcu, a sale wykładowe na Uniwersytecie Warszawskim i w nowo otwartym Instytucie Francuskim, gdzie wygłaszała odczyty, pękały w szwach. Jednak kulminacyjnym punktem wizyty było przypieczętowanie starań o realizację jej największego marzenia, czyli budowę Instytutu Radowego w Warszawie.
Ten niezwykły dzień rozpoczął się od uroczystej sesji w Ratuszu przy Placu Teatralnym. W spotkaniu udział wzięło wielu dostojnych gości, jednak, jak donosiła prasa, miało ono bardziej serdeczny niż oficjalny charakter. Wśród licznych wystąpień podkreślano wybitne osiągnięcia uczonej i doniosłość przedsięwzięcia, które miało wprowadzić leczenie chorób nowotworowych w nową erę. Marii wręczono też dyplom honorowego obywatela Warszawy, a na koniec – odczytano akt erekcyjny. W akcie tym zapisano, m.in.: Wolą Społeczeństwa powołany jest Instytut ten nie tylko do badań samodzielnych i krzewienia w Polsce nauki o ciałach promieniotwórczych, ale i do walki z rakiem – jedną z najcięższych chorób, będących klęską całej Ludzkości. Powstaje ten Instytut z ofiar i wysiłków Ogółu Polskiego, jako Dar Narodowy dla Wielkiej Uczonej. Nie były to słowa bez pokrycia. Przypomnijmy, że wysiłki na rzecz utworzenia Instytutu połączyły obywateli ze wszystkich warstw społecznych. Środki finansowe przekazywali zarówno prywatni darczyńcy, jak i instytucje, a samych symbolicznych znaczków-cegiełek sprzedano półtora miliona egzemplarzy.
Z placu Teatralnego goście przejechali wspólnie na teren przyszłego Instytutu specjalnie podstawionymi tramwajami. Na miejscu w promieniach słońca czekały już tłumy mieszkańców, a przygotowane podium ozdobiono roślinnymi girlandami. Wśród zebranych byli marszałkowie Sejmu i Senatu, ministrowie, Rektor Uniwersytetu Warszawskiego oraz liczni przedstawiciele świata nauki, polityki, organizacji społecznych i kultury. Z Belwederu przyjechał Prezydent Stanisław Wojciechowski, który chwilę później położył pierwszą symboliczną cegłę pod fundament Instytutu. Drugą osobiście wmurowała Maria Skłodowska-Curie. Akt erekcyjny wraz najnowszymi wydaniami warszawskich dzienników i monetami został umieszczony w szklanym słoju, zalutowany w metalowej puszce i zamurowany, a całemu wydarzeniu towarzyszyły chór akademicki i orkiestra wojskowa. Chociaż budowa Instytutu wymagała wielkiej determinacji i pokonywania niezliczonych, głównie finansowych, trudności, to w ten ciepły czerwcowy dzień entuzjazm zgromadzonych gości był żywy i autentyczny. Prasa, relacjonując te wydarzenia, podkreślała świąteczną atmosferę, którą możemy zobaczyć też na zdjęciach. W tle fotografii, na której uchwycono przybycie Prezydenta Wojciechowskiego na uroczystość, widzimy tłum mieszkańców stolicy w odświętnych strojach.
Dalsze punkty programu miały charakter bardziej kameralny. Najważniejsi goście udali się do Belwederu na śniadanie wydane przez Prezydenta Wojciechowskiego, a dzień zakończył wieczorny bankiet w Ratuszu. Na koniec trzeba przypomnieć, że na każdym kroku Marii towarzyszyło jej rodzeństwo. Dr Józef Skłodowski, a przede wszystkim dr Bronisława Dłuska, od samego początku byli zaangażowani w tworzenie Instytutu. Bez ich ogromnej pracy to przedsięwzięcie nie miałoby szans na powodzenie.
Siedem lat późnej Maria Skłodowska-Curie po raz ostatni odwiedziła Polskę. 29 maja 1932 roku wzięła udział w uroczystym otwarciu Instytutu Radowego jej imienia.
Więcej na temat historii naszego Instytutu mogą się Państwo dowiedzieć m.in. z artykułów, które ukazał się w czasopiśmie Nowotwory:
https://journals.viamedica.pl/biuletyn_pto/article/view/76023/55575
https://journals.viamedica.pl/biuletyn_pto/article/view/90200/66838
1 . Przybycie Prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego na uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Instytutu Radowego, po lewej minister spraw wewnętrznych Cyryl Ratajski, po prawej Ambasador Francji Hector André de Panafieu. W tle mieszkańcy Warszawy (fot. ze zbiorów NAC)
2 . Maria Skłodowska-Curie rozmawia z Prezydentem Stanisławem Wojciechowskim podczas uroczystości przy ul. Wawelskiej
3 Maria Skłodowska-Curie i Prezydent RP Stanisław Wojciechowski (pierwszy z prawej) podczas uroczystości wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Instytutu Radowego. Nad uczoną od lewej stoją: Rektor Uniwersytetu Warszawskiego i Prezes Towarzystwa Instytutu Radowego – prof. Franciszek Krzyształowicz, dr Bronisława Dłuska, dr Kazimierz Dłuski oraz dr Józef Skłodowski (fot. ze zbiorów NAC)
4 Akt erekcyjny Instytutu Radowego, 7 czerwca 1925 roku (fot. ze zbiorów NAC)
5 Akt erekcyjny, zwinięty razem z porannymi wydaniami dzienników z 7 czerwca 1925, i metalowa puszka przygotowane do wmurowania w fundament Instytutu (fot. ze zbiorów NAC)
