Ministra Zdrowia, Izabela Leszczyna, podpisała Rozporządzenie rozszerzające Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy o dwa nowoczesne badania: test HPV HR oraz cytologię na podłożu płynnym (LBC). Wejdzie ono w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia. To przełom w systemie profilaktyki onkologicznej w Polsce i bardzo dobra wiadomość dla wszystkich kobiet.
Rewolucja w profilaktyce szyjki macicy
Rozporządzenie podpisane przez Panią Minister to pewnego rodzaju prezent na Dzień Kobiet – mówi prof. Andrzej Nowakowski, Kierownik Poradni Profilaktyki Raka Szyjki Macicy w Zakładzie Profilaktyki Nowotworów w NIO-PIB w Warszawie. Jesteśmy świadkami rewolucji w badaniach przesiewowych, ale także w postępowaniu klinicznym w ginekologii, którego znaczącym elementem jest profilaktyka raka szyjki macicy – dodaje ekspert. Wyjaśnia ponadto, że badanie HPV jest badaniem bardzo wiarygodnym, wykonywanym technikami biologii molekularnej i przede wszystkim ma o wiele wyższą czułość. Dotychczas program badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy, opierał się na tzw. cytologii konwencjonalnej – Po wprowadzeniu zmian w programie badania będą nie tylko dokładniejsze ale teżcałkowicie odwrócimy ich kolejność. W pierwszej kolejności wykonywany będzie test molekularny na obecność wysoko onkogennych typów wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV), i w przypadku wyniku dodatniego niejako z ‘automatu’ wykonywany będzie rozmaz cytologiczny na podłożu płynnym – tłumaczy. prof. Nowakowski.
Warto podkreślić, że wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia zmiany w Programie Profilaktyki Raka Szyjki Macicy dotyczą głównie etapu diagnostycznego, natomiast sam przebieg badania dla pacjentek pozostaje bez zmian. Pobranie materiału cytologicznego z szyjki macicy odbywa się w identyczny sposób jak w dotychczasowym badaniu konwencjonalnym. Nowością jest jednak dalsze postępowanie z pobraną próbką – w przypadku wyniku dodatniego testu na obecność wirusa HPV, nie ma konieczności ponownego zapraszania pacjentki na badanie. Próbka jest przechowywana i automatycznie poddawana dalszej analizie, co pozwala na szybszą i bardziej precyzyjną diagnostykę – wyjaśnia Beata Janik, p.o. Kierownika Zakładu Profilaktyki Nowotworów NIO-PIB. Dzięki temu, pacjentki wymagające właśnie pogłębionej diagnostyki, kierowane są na kolejne etapy badań bez zbędnej zwłoki, co zwiększa skuteczność wykrywania zmian przednowotworowych i nowotworowych.
Ta forma diagnostyki, w stosunku do dotychczas obowiązującej, opartej całkowicie na badaniach cytologicznych, jest dwukrotnie bardziej skuteczna w wykrywaniu stanów przedrakowych i raka szyjki macicy. Z czego to wynika? Wyjaśniamy: w przypadku konwencjonalnego rozmazu cytologicznego komórki są rozprowadzane na szkiełku podstawowym, utrwalane, odpowiednio barwione i poddane ocenie. W przypadku rozmazu cytologicznego na tzw. podłożu płynnym, rozmaz uzyskiwany jest poprzez zastosowanie odpowiedniej maszyny. Próbka pozbawiona jest czynników, które utrudniają analizę tego rozmazu. Stąd ocenia się, jego że dokładność jest wyższa.
Rzadziej, ale pewniej.
Po zmianach Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy przeznaczony będzie niezmiennie dla kobiet pomiędzy 25 a 64 rokiem życia. Będą mogły one skorzystać z tej formy profilaktyki raz na pięć lat, a nie jak w przypadku cytologii – co trzy. Oznacza to, że w nowym modelu profilaktyki, badania przesiewowe są rzadsze niż w przypadku tradycyjnej cytologii, ponieważ test na obecność wirusa HPV pozwala na skuteczniejsze wykrycie zagrożenia na wczesnym etapie – W przypadku ujemnego wyniku ryzyko rozwoju raka szyjki macicy w kolejnych latach jest bardzo niskie, co umożliwia wydłużenie odstępu między badaniami do pięciu lat. Jest to zgodne z międzynarodowymi standardami i wdrożonymi już rozwiązaniami w innych krajach, które przeszły na model oparty na testach HPV – podkreśla Beata Janik.
Standardy światowe w profilaktyce, a rola Narodowego Instytutu Onkologii
Podobne rozwiązania do tych wynikających do rozporządzenia od lat stosują już m.in. Australia, Stany Zjednoczone oraz wiele krajów Europy Zachodniej i Skandynawii. W Polsce nie sposób pominąć kluczowej roli Narodowego Instytutu Onkologii w dążeniu do wdrażania nowych metod diagnostycznych w profilaktyce raka szyjki macicy. Już w 2019 roku Instytut rozpoczął pilotaż, który objął ponad 33 tysiące kobiet zgłaszających się do Poradni Profilaktyki Raka Szyjki Macicy zarówno w Instytucie, jak i w kilkudziesięciu współpracujących ośrodkach w całym kraju. W ramach badania uczestniczki były losowo przydzielane do jednej z dwóch metod diagnostycznych – klasycznej cytologii lub testu molekularnego w kierunku wirusa HPV wysokiego ryzyka (HPV HR). Pozwoliło to na obiektywne porównanie skuteczności obu strategii. Wyniki jednoznacznie potwierdziły, że metoda oparta na testach HPV jest dwukrotnie skuteczniejsza, co znajduje odzwierciedlenie w danych światowych – wyjaśnia Beata Janik. To właśnie wyniki pilotażu i pozytywne międzynarodowe doświadczenia stanowiły podstawę do wprowadzenia zmian w krajowym Programie Profilaktyki Raka Szyjki Macicy.
Zmiany w Programie Profilaktyki Raka Szyjki Macicy zaczną obowiązywać 14 dni od ogłoszenia rozporządzenia. Wdrożenie nowego modelu badań wymaga jednak od wielu placówek w całym kraju przeprowadzenia działań organizacyjnych i dostosowania laboratoriów, co w zależności od miejsca może potrwać kilka miesięcy. Jak podkreśla Beata Janik – Narodowy Instytut Onkologii jako ośrodek, który nie tylko realizował pilotaż, ale także od lat stosuje cytologię na podłożu płynnym w standardowej diagnostyce, z radością przyjmujemy wprowadzane zmiany. Dysponujemy pełną infrastrukturą, zapleczem eksperckim oraz niezbędnym doświadczeniem, aby skutecznie wdrożyć nowy model badań przesiewowych. Jednocześnie z rozporządzenia wynika, że okres przejściowy zakończy się nie później niż w grudniu 2026 roku.
Raka szyjki macicy można wyeliminować!
WHO wezwała do eliminacji raka szyjki macicy, jako problemu zdrowia publicznego w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu lat, właśnie w oparciu o połączenie tych dwóch komplementarnych form profilaktyki. Aby to osiągnąć musimy objąć 90% docelowej populacji nastolatków szczepieniami oraz 70% kobiet między 25 a 64 rokiem życia skutecznymi badaniami przesiewowymi opartymi właśnie na diagnostyce HPV – wskazuje prof. Nowakowski.
Jeszcze w latach 50. XX wieku rak szyjki macicy był najczęstszym nowotworem diagnozowanym u kobiet w Polsce. Dzięki postępowi w profilaktyce i diagnostyce, sytuacja ta uległa znaczącej zmianie – obecnie plasuje się on na końcu pierwszej dziesiątki pod względem zarówno zachorowalności, jak i umieralności. Jest to nowotwór wyjątkowo “podatny” na profilaktykę. W jego przypadku dysponujemy zarówno profilaktyką pierwotną, w postaci szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), jak i profilaktyką wtórną, umożliwiającą wykrycie wczesnych stadiów choroby. Co więcej, nowoczesne metody diagnostyczne pozwalają identyfikować także stany przedrakowe, które rozwijają się przez wiele lat, zanim przekształcą się w nowotwór. Skuteczne wykrywanie tych zmian dzięki badaniom przesiewowym oraz zastosowanie nowoczesnych metod diagnostycznych pozwala na szybkie wdrożenie leczenia i znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy w przyszłości. Decyzja Minister Zdrowia Izabeli Leszczyny i szerszy dostęp do diagnostyki opartej na testach HPV to zatem kluczowy krok w realizacji strategii WHO.
Profilaktyka w Narodowym Instytucie Onkologii
Zachęcamy wszystkie Panie do skorzystania z bezpłatnych badań cytologicznych realizowanych przez Narodowy Instytut Onkologii w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy. Badania wykonywane są w Poradni Profilaktyki Raka Szyjki Macicy Zakładu Profilaktyki Nowotworów – w budynku Centrum Profilaktyki Nowotworów przy ul. Roentgena 5, od poniedziałku do soboty. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie Zakładu. Zapraszamy do zapisywania się przez formularz na naszej stronie à https://nio.gov.pl/pacjent/profilaktyka/badania-profilaktyczne/
O wprowadzeniu badań profilaktycznych w ramach nowego programu niezwłocznie poinformujemy.
