Choć o raku piersi czy raku prostaty słyszymy na co dzień, znacznie słabiej funkcjonującym w świadomości społecznej nowotworem jest rak pęcherza moczowego. Właśnie dlatego z inicjatywy organizacji pacjenckich, takich jak Bladder Cancer Advocacy Network (BCAN), w 2005 roku maj ustanowiono Miesiącem Świadomości Raka Pęcherza Moczowego. Celem tej inicjatywy jest zwiększanie wiedzy o chorobie, promowanie profilaktyki i zachęcanie do szybkiej diagnostyki, która jak w przypadku każdego nowotworu ma kluczowe znaczenie dla powodzenia leczenia. W Narodowym Instytucie Onkologii przypominamy więc – zdrowie zaczyna się od świadomości!

Czym jest rak pęcherza moczowego?

Rak pęcherza to, wg Polskiego Towarzystwa Onkologicznego (PTO), jeden z najczęstszych nowotworów układu moczowego i jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych wśród Polaków, czwarty najczęściej występujący nowotwór złośliwy u mężczyzn.
Jest też jednym z nowotworów o najwyższym odsetku umieralności. Dane wskazują, że w Polsce rocznie diagnozuje się około 7 tysięcy nowych przypadków. Prof. Paweł Wiechno, kierownik Kliniki Nowotworów Układu Moczowego w Narodowym Instytucie Onkologii, podkreśla – Choć częstość występowania raka pęcherza rośnie z wiekiem, nie jest to choroba, która omija osoby młodsze. Dlatego tak ważne jest, by znać objawy alarmowe i w razie potrzeby nie zwlekać ze decyzją o zgłoszeniu się do specjalisty.

Co zatem powinno wzbudzić naszą czujność? Rak pęcherza moczowego we wczesnym stadium może rozwijać się bezobjawowo, jednak istnieją pewne sygnały, których nie wolno bagatelizować. Najczęstszym i najbardziej charakterystycznym objawem jest krwiomocz, czyli obecność krwi w moczu. Zaniepokoić powinno nas także nawet niewielkie zabarwienie moczu na różowo, pomarańczowo lub brunatno. Co ważne, krwiomocz często nie wiąże się z bólem, dlatego wielu pacjentów ignoruje ten symptom, sądząc, że nie jest groźny. Do pilnej konsultacji ze specjalistą powinny nas skłonić także utrzymujące się częstsze oddawanie moczu, często związane z uczuciem naglącego parcia na pęcherz, a także ból lub pieczenie podczas oddawania moczu. Niekiedy chorzy skarżą się na ból w okolicy podbrzusza lub dolnej części pleców, który może świadczyć o bardziej zaawansowanym stadium choroby. Warto pamiętać, że występowanie takich dolegliwości nie musi oznaczać nowotworu — podobne objawy mogą towarzyszyć zakażeniom dróg moczowych, kamicy czy innym schorzeniom. Jednak każda niepokojąca zmiana powinna być bezwzględnie skonsultowana z lekarzem urologiem, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę.

Leczenie i dostępne terapie

Rokowanie zależy od dobrej, sprawnej i szybko przeprowadzonej diagnostyki oraz niezwłocznego włączenia odpowiedniego leczenia – wyjaśnia prof. Wiechno.

Leczenie nowotworów pęcherza moczowego zależy od jego charakterystyki. W przypadku raka powierzchownego, a więc ograniczonego do błony śluzowej,  podstawowym postępowaniem jest usunięcie zmiany za pomocą endoskopu przez cewkę moczową. U niektórych pacjentów stosuje się także dopęcherzowe wlewki z lekami, które mają na celu zniszczenie komórek nowotworowych i zmniejszenie ryzyka nawrotu. W raku naciekającym mięśniówkę, podstawa leczenia jest natomiast usunięcie pęcherza moczowego, tzw. cystektomia. Rzadziej  stosuje się połączenie radioterapii z chemioterapią celem zaoszczędzenia narządu. Jeśli planowana jest cystektomia, dąży się do zastosowania przedoperacyjnego leczenia systemowego, czyli chemioterapii mającej na celu zmniejszenie ryzyka przerzutów i poprawę wyników leczenia. Po operacji rozważana jest również immunoterapia systemowa – leczenie aktywujące układ odpornościowy do zwalczania komórek nowotworowych.

W 2022 roku w Polsce wprowadzono pierwszy program lekowy dedykowany pacjentom z zaawansowanym rakiem pęcherza moczowego. Był to ważny krok w poprawie dostępu do nowoczesnych terapii. Coraz szerzej stosujemy immunoterapię, ale mamy także dostęp do innowacyjnych leków o innym mechanizmie działania. – mówi profesor.

W ramach refundacji w Polsce dostępne są również nowoczesne leki, takie jak awelumab, niwolumab czy enfortumab wedotyny,. Czekamy na dalsze modyfikacje programu mając nadzieję, na  dostęp do kolejnych leków. Dzięki tym nowoczesnym rozwiązaniom możemy dziś indywidualizować leczenie, zwiększając szanse na dłuższe życie i lepszą jakość życia pacjentów. – dodaje prof. Wiechno.

Czynniki ryzyka

Rak pęcherza jest nowotworem, który najczęściej powstaje w wyniku działania czynników zewnętrznych. Wg danych Krajowego Rejestru Nowotworów ok. 50-65% przypadków zachorowania na raka pęcherza moczowego u mężczyzn i 20-30% u kobiet spowodowanych jest paleniem tytoniu. Substancje chemiczne zawarte w dymie papierosowym trafiają do krwiobiegu, a następnie są filtrowane przez nerki i wydalane z moczem, narażając błonę śluzową pęcherza na długotrwały kontakt z kancerogenami. Istotnym czynnikiem ryzyka jest także ekspozycja zawodowa na szkodliwe związki chemiczne, szczególnie w przemyśle farbiarskim, gumowym, tekstylnym oraz chemicznym. Substancje wykorzystywane w produkcji mogą znacząco zwiększać ryzyko rozwoju choroby, zwłaszcza przy wieloletnim narażeniu bez stosowania odpowiednich środków ochrony. Kolejnym zagrożeniem są przewlekłe zakażenia układu moczowego, które powodują stan zapalny i uszkodzenie nabłonka pęcherza, sprzyjając procesom nowotworowym. Długotrwałe infekcje lub nieleczone schorzenia pęcherza, takie jak kamica moczowa, mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym do rozwoju raka. Nie bez znaczenia pozostaje także ekspozycja na promieniowanie w trakcie leczenia innych nowotworów oraz wcześniejsze stosowanie chemioterapii.

Co możemy zrobić?

Przede wszystkim warto obserwować zmiany w swoim organizmie i nie ignorować niepokojących objawów. Edukacja i świadomość to pierwszy krok do skutecznej profilaktyki. Wiedząc, jak możemy przeciwdziałać chorobie, możemy podjąć świadome decyzje dotyczące naszego stylu życia. Ogromny wpływ na nasze zdrowie ma regularne wykonywanie badań profilaktycznych, szczególnie u osób z grup ryzyka. Pamiętajmy, że wczesne wykrycie niepokojących zmian daje szansę na szybsze i skuteczniejsze leczenie.