Rak jelita grubego to jeden z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych na świecie i druga najczęstsza przyczyna zgonów nowotworowych w Europie. W Polsce stanowi on około 12% wszystkich nowotworów złośliwych, a według danych Krajowego Rejestru Nowotworów, każdego roku diagnozuje się go u około 20 tysięcy osób. Niestety, w ponad połowie przypadków wykrywany jest w zaawansowanym stadium, co znacząco obniża szanse na skuteczne leczenie. Nowotwór ten rozwija się zwykle powoli, często zaczynając od łagodnych zmian, takich jak polipy, które przez wiele lat mogą nie dawać żadnych objawów. Wczesne wykrycie i usunięcie tych zmian pozwala zapobiec rozwojowi raka. Marzec jest na całym świecie obchodzony jako Miesiąc Świadomości Raka Jelita Grubego, właśnie po to, by wzbudzić czujność onkologiczną, a w razie diagnozy rozpocząć leczenie w jak najwcześniejszym stadium choroby.

Do najczęstszych objawów raka jelita grubego należą: obecność krwi w stolcu, zmiana rytmu wypróżnień, długotrwałe zaparcia lub biegunki, bóle brzucha oraz niewyjaśniona utrata masy ciała. Symptomy te często pojawiają się dopiero w późniejszych stadiach choroby, dlatego kluczową rolę odgrywają badania przesiewowe, które pozwalają na wykrycie nowotworu na wczesnym etapie lub jeszcze przed jego powstaniem. Eksperci podkreślają, że ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem – większość przypadków diagnozuje się u osób po 50. roku życia, jednak statystyki pokazują, że choruje coraz wiecej młodych ludzi. Czynniki ryzyka, które każdy z nas może z łatwością wyeliminować w ramach profilaktyki pierwotnej, obejmują: niezdrową dietę, niską aktywność fizyczną, otyłość, palenie tytoniu oraz nadmierne spożycie alkoholu. Istotnym elementem jest także obciążenie genetyczne – osoby, u których w rodzinie występował rak jelita grubego, powinny wykonać badania przesiewowe wcześniej.

Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie od lat pełni ważną rolę w leczeniu nowotworów, w tym nowotworów jelita grubego, a nasi eksperci angażują się w ważne kampanie edukacyjne. Przykładem takiej inicjatywy jest  „Nie Miej Tego Gdzieś!” Kampania z udziałem lekarzy NIO-PIB: prof. Jarosława Reguły – kierownika Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej Instytutu i Konsultanta Krajowego w dziedzinie Gastroenterologii i prof. Lucjana Wyrwicza – kierownika Kliniki Onkologii i Radioterapii NIO. W kampanii eksperci m.in. “odczarowują” kolonoskopię, której wielu pacjentów się obawia. Jednak wykonywana przez doświadczonych endoskopistów, a we wskazanych przypadkach przeprowadzona w znieczuleniu ogólnym, zapewnia pacjentowi maksymalny komfort i eliminuje ewentualne niedogodności związane z badaniem. Dzięki diagnostyce prewencyjnej możliwe jest usunięcie, już w trakcie badania, polipów, które niezdiagnozowane, mogą w ciągu 2-3 lat przekształcić się w nowotwór złośliwy.

O tym na czym polega profilaktyka raka jelita grubego przeczytasz na stronie  https://planujedlugiezycie.pl/rak-jelita-grubego/

A tu znajdziesz wykaz placówek do których możesz zgłosić się na bezpłatną kolonoskopię https://gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyProfilaktyczne

Eksperci podkreślają, że kolonoskopię stosuje się w profilaktyce oraz gdy pojawią się podejrzenia, że u pacjenta może się rozwijać nowotwór. W ostatnich latach jednak, coraz większą uwagę zwraca się na nieinwazyjne metody diagnostyczne, takie jak test immunochemiczny na krew utajoną w kale – FIT (ang. Fecal Immunochemical Test). Test FIT wykorzystuje przeciwciała do wykrywania obecności hemoglobiny w próbkach kału, co pozwala na identyfikację krwawień z przewodu pokarmowego, które mogą być wywołane przez nowotwór. Prof. Jarosław Reguła podkreśla znaczenie testu FIT w diagnostyce raka jelita grubego. Test FIT charakteryzuje się wysoką czułością w wykrywaniu raka jelita grubego, jest nieinwazyjny, a pacjenci mogą samodzielnie pobrać próbkę bez konieczności modyfikacji diety czy przyjmowanych leków. Ponadto, materiał jest stabilny, a analiza próbki odbywa się automatycznie w laboratorium – wyjaśnia. Pacjenci, którzy ukończyli 50 r.ż. powinni wykonywać test FIT raz na dwa lata. To okres, w którym mamy największą szansę na wychwycenie nieprawidłowości. Kolonoskopię natomiast, przy regularnym przeprowadzaniu FIT i bez innych wskazań, wystarczy wykonać raz na dziesięć lat. Warto także poddać się kolonoskopii przynajmniej raz w życiu. – dodaje.

Implementacja testu FIT do programu badań skriningowych ma szansę przyczynić się do zwiększenia wykrywalności raka jelita grubego na wczesnym etapie i tym samym zmniejszenia śmiertelności z powodu tego nowotworu – mówi dalej profesor Reguła. Co więcej, w swoich wytycznych, Unia Europejska zaleca test FIT jako preferowane badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego dla osób w wieku 50-74 lat. Przy takim modelu, dopiero w przypadku uzyskania wyniku dodatniego, wskazującego na obecność krwi utajonej w stolcu, pacjenci kierowani są na kontrolną kolonoskopię. Optymalnym rozwiązaniem jest model, w którym kolonoskopia pełni rolę badania pogłębionego, wykonywanego jedynie u osób, u których test FIT wykrył krew w kale. Test ten skutecznie wyłapuje osoby wymagające dalszej diagnostyki – zwraca uwagę prof. Reguła. Właśnie w taki sposób zorganizowano program badań przesiewowych np. w Czechach – kraju, który jeszcze kilkanaście lat temu miał najwyższą zachorowalność na raka jelita grubego w Europie. Dzięki skutecznie wdrożonemu programowi skriningowemu, opartemu na testach FIT, udało się tam osiągnąć doskonałe rezultaty – współczynnik umieralności z powodu raka jelita grubego znacząco spadł. To dowód na to, że stosunkowo proste rozwiązania mogą przynieść ogromne korzyści zdrowotne przy minimalnym nakładzie środków. Warto również zauważyć, że taki model badań przesiewowych pozwala na optymalizację kosztów diagnostyki. Kluczową kwestią pozostaje jednak poziom świadomości i zdyscyplinowanie społeczeństwa – aby model ten przyniósł oczekiwane rezultaty, pacjenci muszą regularnie wykonywać test – zaznacza profesor.

Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało rozpoczęcie prac nad implementacją testu FIT do programów skriningowych, co może przyczynić się do zwiększenia wykrywalności raka jelita grubego na wczesnym etapie i tym samym zmniejszenia śmiertelności z powodu tego nowotworu.

Odpowiedzialność za dobre samopoczucie leży zarówno po stronie systemu opieki zdrowotnej, jak i samych pacjentów. Ważne jest, tak często podkreślane, pamiętanie o utrzymaniu zdrowej diety bogatej w błonnik, warzywa i owoce, a ubogiej w czerwone mięso i tłuszcze nasycone. Regularna aktywność fizyczna, unikanie palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu również odgrywają istotną rolę w dbaniu o zdrowie. Nie można także zapominać o znaczeniu prawidłowej masy ciała i odpowiednim poziomie nawodnienia organizmu, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu trawiennego. Istotne jest także słuchanie swojego ciała i reagowanie na wszelkie niepokojące objawy. Regularne konsultacje z lekarzem oraz korzystanie z dostępnych badań diagnostycznych to najlepszy sposób na wczesne wykrycie zmian chorobowych i zwiększenie szans na skuteczne leczenie.