Nowotwory złośliwe w Polsce w 2022 roku – analiza Krajowego Rejestru Nowotworów
Nowotwory złośliwe są jednymi z największych wyzwań zdrowotnych współczesnego świata, a Polska nie jest tu wyjątkiem. Stanowią drugą najczęstszą przyczynę zgonów, a w niektórych grupach wiekowych są głównym zagrożeniem dla zdrowia. Aby skutecznie planować profilaktykę, diagnostykę i leczenie, niezbędna jest systematyczna analiza danych epidemiologicznych.
Główną instytucją monitorującą sytuację onkologiczną w Polsce jest Krajowy Rejestr Nowotworów (KRN), prowadzony w strukturach Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – PIB. Od lat dostarcza on kluczowych danych na temat zachorowań i zgonów z powodu nowotworów, wspierając tworzenie strategii zdrowotnych i ocenę skuteczności programów profilaktycznych. Efektem jego pracy jest najnowszy raport „Nowotwory złośliwe w Polsce w 2022 roku”, przedstawiający aktualny obraz sytuacji onkologicznej w kraju. Ze względu na złożoność procesu zbierania i weryfikacji danych, raport publikowany jest z pewnym opóźnieniem. Pełna analiza wymaga integracji informacji z różnych źródeł, co pozwala zapewnić ich rzetelność i kompletność, a tym samym umożliwia wyciąganie wiarygodnych wniosków.
Ocena sytuacji zdrowotnej – kluczowe wnioski
„Raport KRN to dogłębna analiza zachorowań i zgonów, regionalnego rozmieszczenia nowotworów oraz szczegółowe informacje na temat najczęstszych typów nowotworów u kobiet i mężczyzn” – podkreśla prof. Irmina Michałek, Kierownik Polskiego Rejestru Onko-Hematologicznego (PROH), współautorka raportu.
W 2022 roku w Polsce zdiagnozowano 181,3 tys. nowych przypadków nowotworów złośliwych, a 96 tys. osób zmarło z ich powodu. Nowotwory odpowiadały za 23% wszystkich zgonów wśród mężczyzn i 20% wśród kobiet. Szczególnie niepokojące są dane dotyczące kobiet poniżej 65. roku życia – nowotwory stanowiły główną przyczynę zgonów w tej grupie wiekowej.
U mężczyzn najczęściej diagnozowany jest rak prostaty (23,3% przypadków), rak płuca (13,7%) oraz rak jelita grubego (11,7%). Pomimo wcześniejszej stabilizacji umieralności na raka prostaty, od 2004 roku obserwuje się jej wzrost. Rak płuca, mimo spadku zachorowalności, pozostaje główną przyczyną zgonów nowotworowych w tej grupie.
Wśród kobiet dominujący jest rak piersi (23,6% przypadków). Chociaż w latach 90. umieralność na ten nowotwór malała, od 2010 roku trend się odwrócił. Na drugim miejscu pod względem zachorowalności jest rak jelita grubego (6,1%), a na trzecim rak płuca (9,2%). W kontekście umieralności rak płuca wyprzedził raka piersi, odpowiadając za 17,9% zgonów nowotworowych kobiet – to skutek wzrostu liczby palących kobiet w ostatnich dekadach.
Wzrost zachorowań widać szczególnie wśród młodych dorosłych. Rak jądra jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn w wieku 20-44 lata (24% przypadków), a rak piersi dominuje u kobiet (28%).
Analiza regionalna wskazuje, że najwięcej zachorowań odnotowano w województwach wielkopolskim, śląskim i kujawsko-pomorskim, natomiast najmniej w podkarpackim i lubelskim. Może to wynikać z różnic demograficznych, stylu życia i ekspozycji na czynniki rakotwórcze. Na przykład wyższy poziom urbanizacji oraz większe narażenie na zanieczyszczenia środowiskowe, zwłaszcza na Śląsku, mogą sprzyjać większej liczbie przypadków nowotworów płuca. Z kolei niższa zachorowalność w województwach wschodnich może być związana z innym modelem żywienia, mniejszym odsetkiem palaczy oraz niższą średnią długością życia, co ogranicza liczbę diagnozowanych przypadków w starszej populacji. Należy jednak pamiętać, że wpływ tych czynników wymaga dalszych badań.
Wyzwania dla systemu ochrony zdrowia
„Obserwowane trendy wskazują na konieczność dalszego udoskonalania programów profilaktycznych, skupiających się na prewencji pierwotnej nowotworów, a także na zwiększaniu udziału w badaniach przesiewowych” – zaznacza prof. Paweł Koczkodaj z Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów NIO. Kluczowe znaczenie ma również promocja zdrowego stylu życia oraz ograniczenie ekspozycji na dym tytoniowy, który w Polsce nadal stanowi najważniejszy, modyfikowalny czynnik ryzyka chorób nowotworowych.
Coraz więcej osób żyjących z chorobą nowotworową lub po jej przebyciu wymaga wsparcia systemu ochrony zdrowia. W 2022 roku w Polsce żyło 1,35 mln osób, u których nowotwór zdiagnozowano w latach 2000-2022. Najwięcej osób żyjących po diagnozie nowotworu to pacjenci z rakiem piersi, prostaty, jelita grubego i pęcherza moczowego. To pozytywny sygnał, ale również wyzwanie związane z długoterminową opieką onkologiczną.
Raport KRN dostarcza kompleksowej analizy epidemiologicznej, wskazując na kluczowe problemy i wyzwania dla systemu ochrony zdrowia. Wzrost liczby zachorowań, szczególnie wśród kobiet, oraz wzrost umieralności na raka płuca podkreślają znaczenie profilaktyki i wczesnej diagnostyki. Wdrożenie skutecznych strategii zdrowotnych jest konieczne, by zahamować wzrost zachorowalności i poprawić wyniki leczenia nowotworów w Polsce. Dane zawarte w raporcie KRN to nie tylko statystyki – to konkretne wskazówki dla systemu ochrony zdrowia, które powinny przełożyć się na realne działania. „Tylko kompleksowe podejście, obejmujące profilaktykę, diagnostykę i skuteczne leczenie, pozwoli na zmniejszenie obciążenia populacji chorobami nowotworowymi w Polsce w kolejnych dekadach.” – podsumowuje prof. Koczkodaj.
Pełen Raport dostępny jest na stronie KRN:
