W dniu 14 listopada odbyło się kluczowe spotkanie ekspertów z zakresu onkologii, poświęcone implementacji wytycznych w polskim systemie opieki onkologicznej. Wydarzenie zgromadziło reprezentantów Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia, Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Krajowej Rady Onkologicznej, towarzystw onkologicznych, konsultantów krajowych oraz liderów zespołów zajmujących się opracowywaniem wytycznych.

• W trakcie spotkania omówiono dotychczasowe wyniki implementacji wytycznych, metodykę ich opracowywania oraz aktualny status prac nad nimi.
• Marcin Hańczaruk z Alliance for Innovation podkreślił znaczenie edukacji pacjentów i współpracy z lekarzami przy wdrażaniu wytycznych.
• Zdaniem profesora Macieja Krzakowskiego, zalecenia mają dwa kluczowe cele: promowanie postępowania wartościowego i ograniczenie stosowania nieskutecznych lub niebezpiecznych metod.

W trakcie spotkania zaprezentowano wyniki dotychczasowej pracy nad implementacją wytycznych w polskim systemie opieki onkologicznej. Podkreślono wagę spotkania jako części realizacji Narodowej Strategii Onkologicznej, przedstawiając aktualny stan implementacji wytycznych.
Przedstawiono metodykę opracowywania wytycznych, obejmującą zarówno opracowywanie wytycznych de novo jak i w procesie adaptacji zaleceń międzynarodowych instytucji, zwłaszcza NCCN (National Comprehensive Cancer Network), uwzględniającym kontekst lokalny, w tym uwarunkowania organizacyjne związane z dostępnością technologii oraz różnice w praktyce klinicznej.

Prowadzący spotkanie prof. Piotr Rutkowski, Przewodniczący Ministerialnego Zespołu ds. Narodowej Strategii Onkologicznej, przedstawił metodologię opracowywania wytycznych, zwracając uwagę m.in. na kwestie konfliktów interesów, formułowania rekomendacji przy uwzględnieniu jakości dowodów naukowych i siły zaleceń oraz ocenę jakości metodycznej wytycznych. Pan profesor podkreślił transparentność całego procesu oraz wysoką jakość polskich wytycznych. Szczególną uwagę poświęcił metodzie opracowywania wytycznych w drodze adaptacji oraz analizie różnic
między praktyką polską a międzynarodową w ramach tego procesu.
Następnie profesor omówił aktualny status opracowania i publikacji wytycznych, zaznaczając zakończenie prac nad wytycznymi dla wielu obszarów onkologii (opracowanych zarówno de novo jak i w ramach adaptacji NCCN). Przedstawił także plany na 2024 r., obejmujące aktualizację istniejących wytycznych oraz opracowanie nowych dla kolejnych nowotworów.
W kontekście ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej profesor podkreślił rolę Krajowego Ośrodka Monitorującego w koordynacji procesu opracowywania i aktualizacji wytycznych, oraz analizie danych dotyczących jakości opieki onkologicznej. Omówione zostały również dalsze losy wytycznych diagnostyczno-terapeutycznych w systemie w kontekście zapisów ustawy o KSO: publikacja w domenie publicznej wytycznych wraz z materiałami dodatkowymi ułatwiającymi korzystanie z nich odbiorcom, etap opiniowania przez Krajową Radę Onkologiczną oraz przekazanie ich Ministrowi Zdrowia jako podstawy do opracowania kluczowych zaleceń odnoszących się do obszarów wymagających standaryzacji postępowania, które ostatecznie ogłaszane są w drodze obwieszczenia. Zwrócono również uwagę na kluczową rolę wskaźników jakości opieki onkologicznej w monitorowaniu i analizie stosowania kluczowych zaleceń Marcin Hańczaruk z polsko-amerykańskiej fundacji Alliance for Innovation, będącej inicjatorem współpracy z amerykańskim National Comprehensive Cancer Network, zwrócił uwagę, że poza rolą systemową wytyczne odgrywają istotną rolę w zakresie wspierania zarówno pracowników opieki zdrowotnej jak i pacjentów. Podkreślił znaczenie edukacji i świadomości pacjentów w kontekście budowy wytycznych. Zaznaczył, że pacjenci często szukają alternatywnych opcji, co może prowadzić do rozbieżności między informacjami dostępnymi w wytycznych a poszukiwanymi przez pacjentów.
Wskazał na potrzebę budowania świadomości pacjentów na temat roli i korzyści wynikających z zaleceń sformułowanych w oparciu o wiarygodne dowody naukowe.

Ponadto Marcin Hańczaruk, wskazał, że wytyczne powinny umożliwiać wybór najlepszego postępowania terapeutycznego w odniesieniu do indywidualnej sytuacji chorego przy uwzględnieniu jego preferencji. Wspomniał także o barierach we wdrażaniu wytycznych w tym zakresie w postaci braku systemu przepływu informacji IT oraz konieczności dostosowania się i współpracy pacjentów z lekarzami. Podkreślił znaczenie współpracy z decydentami i ekspertami, a także zaznaczył, że
edukacja lekarzy oraz zwiększenie świadomości pacjentów są kluczowe dla sukcesu wdrożenia wytycznych. Dlatego też jako kluczowe mechanizmy wskazał m.in. opracowywanie materiałów i narzędzi ułatwiających korzystanie z publikowanych zaleceń i standardów, współpracę z organizacjami pacjenckimi czy podejmowanie działań promocyjno-edukacyjnych. Profesor Krzakowski podkreślił istotną rolę wzorców jakości w ocenie opcji diagnostycznych i leczniczych. Następnie omówił cztery główne elementy procesu, obejmujące sformułowane w oparciu o wytyczne w danym obszarze stanowisko eksperckie, jego uzasadnienie obejmujące zarówno korzyści kliniczne, jak i systemowe, w tym organizacyjne i finansowe, identyfikację barier systemowych oraz wskazywanie konkretnych rozwiązań. Profesor przedstawił także przykładowy standard dotyczący chorych na niedrobnokomórkowego raka płuc, podkreślając korzyści z badań PET przed leczeniem radykalnym. Omówił bariery w realizacji świadczenia oraz rekomendacje działań wynikających ze standardów.
Następnie głos zabrał profesor Radosław Mądry, który w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na kluczowe aspekty zaleceń NCCN odnoszących się do raka jajnika i szyjki macicy. Skoncentrował się na dwóch głównych problemach, które uznaje za istotne w kontekście implementacji tych zaleceń w polskim systemie opieki onkologicznej.

Pierwszą kwestią jest brak dostępu do leków zalecanych przez NCCN, a które nie posiadają rejestracji w Europie. Profesor Mądry podkreślił, że jest to znaczny problem, który wymaga uwagi, szczególnie jeśli chodzi o leki istotne dla skutecznej terapii, pozytywnie wpływające na ścieżkę pacjenta, a które obecnie nie są dostępne dla pacjentów w Polsce. Drugim ważnym aspektem jest brak finansowania badania PET przed radioterapią dla pacjentek z rakiem szyjki macicy. Profesor zauważył, że istnieje potrzeba elastyczności w systemie, aby umożliwić dostęp do terapii, które są skuteczne, nietoksyczne
i mogą poprawić stan pacjentów. Profesor wskazał, że zalecenia stanowią ważne narzędzie dla lekarzy, umożliwiające im
podejmowanie decyzji terapeutycznych w zgodzie z najnowszymi standardami i dowodami naukowymi. Zwrócił także uwagę na rolę wytycznych jako elementu bezpieczeństwa dla lekarzy, szczególnie w kontekście prawnym.

Podkreślono potrzebę efektywnego monitorowania stosowania kluczowych zaleceń sformułowanych w oparciu o opracowane wytyczne poprzez analizę właściwych im wskaźników jakości, rozważano także propozycję prezentowania wyników tego procesu w domenie publicznej. Równocześnie zwrócono uwagę na potrzebę kontynuowania prac nad efektywną implementacją wytycznych w kontekście wsparcia systemu opieki zdrowotnej w obszarze onkologii.
Wytyczne postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w onkologii opublikowane są na stronie
Krajowego Ośrodka Monitorującego.